In 4 stappen je perfectionisme overwinnen
Stel, alle omstandigheden zijn perfect tijdens je shoot: een laagstaand zonnetje, leuke modellen, prachtige locatie. Thuis kijk je naar je foto’s en dan begint er zo’n vervelend, aanhoudend stemmetje in de hoofd te tetteren… dat je in die perfecte omstandigheden toch echt perfecte foto’s had moeten maken en wat jij hebt is niet perfect. Misschien zijn een aantal foto’s overbelicht, onscherp of mis je bepaalde momenten. En je nabewerking is ook al niet helemaal naar wens. En zo verandert je enthousiasme langzaam in een gevoel van totale mislukking.
Een typisch gevalletje perfectionisme! En daar ben je absoluut niet uniek in. Gelukkig, want dat betekent dat er veel onderzoek gedaan is naar hoe je het beste perfectionisme aan kan pakken. Hoge eisen aan jezelf stellen, dat is op zich niet verkeerd. Het helpt je steeds meer uit jezelf te halen en daarmee jezelf en je bedrijf te laten groeien. Stel je echter eisen waaraan je (vrijwel) onmogelijk kan voldoen, dan zal je eerder een gevoel van mislukking dan een gevoel van groei ervaren. Wij delen 4 stappen waarmee je perfectionisme kunt overwinnen.
Stap 1: Herken perfectionisme
Hoe herken je perfectionisme in jezelf? Stel je gewoon hoge eisen aan jezelf, of is dat doorgeslagen naar perfectionisme? Psycholoog en schrijver Elizabeth Lombardo noemt in tijdschrift Psychology Today 9 gewoonten van perfectionisten:
- Je hebt een alles-of-niets denkwijze.
Iets is óf goed, óf slecht. Je denkt in extremen, zwart-wit, waar niets tussenin kan zitten. Een fotoshoot ging perfect, of het was een complete mislukking, maar nooit redelijk goed, beter dan de vorige, of afgezien van toen ik mijn camera in de modder liet vallen, goed. - Je denkt en handelt naar je denken in extremen.
Elizabeth noemt als voorbeeld: “Je bent op dieet, je eet één koekje en denkt dan: ik heb mijn hele dieet verpest, ik kan net zo goed de hele rol koekjes opeten.” Vertaald naar fotografie kan dat zijn, bijvoorbeeld na een fotoshoot die even niet zo lekker ging: deze foto is totaal mislukt, ik kan net zo goed stoppen met mijn bedrijf. - Je denkt niet dat anderen jouw taken goed uit kunnen voeren, dus dan doe je het liever helemaal zelf.
- Je stelt hoge eisen aan jezelf en anderen.
Je gelooft dat je altijd het allerbeste van jezelf moet geven, en dat anderen dat ook moeten doen. Je wilt absoluut niet de indruk geven dat je iets niet (perfect) kunt of doet. - Je vind het moeilijk om een taak af te ronden, omdat je denkt dat er altijd iets is dat beter kan.
Je dat je foto’s 100% perfect zijn voordat je ze levert aan je klant. Hoge standaarden zijn goed, maar je foto’s 5x opnieuw bewerken omdat het misschien nóg beter kan is misschien wat extreem… Andere voorbeelden: je moet eerst een perfecte fotograaf zijn voordat je je inschrijft bij de KvK of het duurt al een jaar voordat je website online komt, omdat de details steeds opnieuw veranderd moeten worden. - Je gebruikt de woorden ‘(zou) moeten’ regelmatig.
Ik zou zo goed moeten zijn als die man die 3 miljoen volgers heeft op Instagram. Ik moet meer klanten aantrekken. Iedereen moet mij leuk vinden. Zolang je niet aan dat ‘moeten’ voldoet, ben je niet tevreden met jezelf en/of je prestaties. - Je zelfvertrouwen is afhankelijk van wat je bereikt en hoe anderen daarop reageren.
Je kunt pas trots zijn op jezelf als je je taak uitstekend hebt uitgevoerd en anderen daar lovend reageren. Als je al de tijd neemt om trots op jezelf te zijn, want na het behalen van een doel ga je direct door naar weer een nieuw ambitieus doel. - Je focust je meer op wat niet goed ging dan op wat wél goed ging.
Eén van de 100 foto’s is niet zo goed gelukt, de rest wel. Toch blijf je balen over die ene foto, waarbij die andere 99 er eigenlijk niet meer toe doen. - Je stelt situaties waarin je waarschijnlijk niet perfect kan presteren uit, of je vermijdt ze helemaal. Je bent zo bang om iets niet perfect te doen, dat je er maar helemaal niet aan begint.
Is veel hiervan herkenbaar voor jou? Dan ben jij waarschijnlijk een perfectionist.
Nu je je ‘perfectionistische gedrag’ herkent, is het tijd om daar aan te gaan werken.
Stap 2: verander je perfectionistische denkwijze
Hierboven las je al wat voorbeelden van perfectionistisch denken. Vaak zijn perfectionistische gedachten variaties op onderstaande gedachten:
- Als ik het niet helemaal perfect doe dan is het mislukt / dan ben ik een mislukking.
- Als ik hulp van anderen nodig heb / vraag, dan ben ik een zwakkeling.
- Ik mag geen fouten maken.
- Als ik iets niet perfect doe dan kan ik me bij die mensen nooit weer vertonen.
Houd voor jezelf de komende dag(en) eens bij wat voor perfectionistische gedachten vaak door jouw hoofd gaan. Schrijf ze op in een notitieboekje of in je telefoon. Je zult zien dat die gedachten, objectief gezien, niet heel realistisch zijn. Je kunt namelijk gewoon verder leven als 3 mensen je ontvolgen of als je een onscherpe foto gemaakt hebt. Echt waar!
Vervang onrealistische gedachten door realistische(re) gedachten
Schrijf nu achter deze onrealistische gedachten op door welke realistischere gedachten deze vervangen kunnen worden. Vervolgens focus je de volgende dagen weer op je perfectionistische gedachten, die je dan tegenspreekt met deze realistische gedachten. Hardop, of in gedachten, maar zorg dat ze je ferm bent, alsof je er al echt in gelooft! Als je dat lang genoeg doet, wordt het vanzelf een gewoonte en zal je minder geplaagd worden door die strenge, perfectionistische uitspraken.
Enkele voorbeelden ter inspiratie:
- Ik doe mijn best, meer kan ik niet doen.
- Iedereen maakt fouten, ik mag dus ook best een fout maken.
- Niet iedereen hoeft mij leuk te vinden.
- Niemand is perfect.
Of: kijk door de ogen van een ander naar jezelf
Een andere manier om je perfectionistische gedachten te ontkrachten, en realistischere alternatieven te vinden, is door de ogen van een ander naar jezelf kijken. Misschien zie jij jezelf en je bedrijf als een mislukking omdat je tijdens één fotoshoot een aantal overbelichte foto’s hebt gemaakt. Stel je dan voor hoe je beste vriendin deze situatie zou zien. Zou zij ook zo streng tegen jou praten, alsof je een mislukkeling bent? Of zou zij zeggen: “kan gebeuren, het is een wijze les, gelukkig heb je genoeg materiaal om toch goed resultaat te leveren”?
Een andere benadering: als je beste vriendin zo over zichzelf zou denken/praten als jij doet, wat zou je dan tegen haar zeggen? Zou je zeggen “ja, je hebt gelijk… 3 van de 100 foto’s zijn overbelicht… Je kunt je beter direct uitschrijven bij de KvK. En je website offline halen. Misschien zelfs emigreren, want stel dat je die klant op straat tegenkomt… etc.”? Uhm, nee hè? Wat je wél tegen die vriendin zou zeggen kun je ook tegen jezelf zeggen. In jezelf, hardop en misschien zelfs voor de spiegel.
Stap 3: verander je perfectionistische gedrag
Perfectionisme is eigenlijk een angst om iets niet perfect te doen. Perfectionisme zou je dus net zo aan kunnen pakken als angst voor spinnen, hoogtes, autorijden, presenteren, etc.: je angst aangaan door je er aan bloot te stellen! Stel, je bent bang voor hoogtes. Je kunt op de grond blijven staan, maar dan kom je nooit over die angst heen. Je kunt ook een ladder tegen een muur zetten en daar elke dag een treetje hoger op klimmen en daarmee je angst (letterlijk) stapje voor stapje overwinnen.
Je angst voor imperfectie kun je ook op die manier aanpakken. Blijf je vaak uit situaties omdat je denkt dat je daarin onmogelijk perfect kunt handelen? Je kunt jezelf stapje voor stapje introduceren in dergelijke situaties, om zo te leren dat het wel meevalt. Voorbeelden:
- Publiceer eens iets met een spelfout in de tekst (als je vaak 10x zo lang doet over een social media post publiceren als je collega’s).
- Laat eens een ongemakkelijke stilte vallen in een gesprek met een klant (als je vaak bang bent voor ongemakkelijke gesprekken tijdens bijv. een netwerkbijeenkomst).
- Check eens niet obsessief je instellingen tijdens een (oefen)shoot (als je vaak drukker bezig bent met de instellingen van je camera dan met de interactie met je model).
Oefenmogelijkheden
En omdat perfectionisme zich vaak in je hele leven voordoet, zijn er ook goede oefenmogelijkheden die niet direct met je bedrijf te maken hebben:
- Loop eens rond met ongewassen haar / een vlek in je shirt / je haar in de war / onopgemaakt gezicht
- Vraag om hulp (ook al voelt dat als een zwakte)
- Ruim je huis niet op voordat er visite komt
- Geef een presentatie zonder je tekst 50x te oefenen (improvisatie)
- Kom te laat bij een afspraak
- Etc.
Stap 4: vier je successen
Zorg dat je niet perfectionistisch wordt in het aanpakken van je perfectionisme. Hou in gedachten: kleine stapjes! En na elk kleine stapje richting je doel (namelijk: perfectionisme verminderen), mag je best even stilstaan en trots op jezelf zijn. Niet direct door naar de volgende stap, maar even rustig reflecteren en jezelf belonen met wat quality-time, een drankje, o.i.d.. Want successen mogen gevierd worden!
Jezelf verder ontwikkelen als ondernemer?
Wil jij van je hobby fotografie je werk maken? Meld je aan voor het Sunfield Academy Program: professioneel fotograaf worden. Ben je al (fulltime) creatief ondernemer en wil je je bedrijf verder groeien?
Bronnen: Psychology Magazine & AnxietyCanada.com